28. Pamādaṃ appamādena,

yadā nudati paṇḍito;

paññāpāsādamāruyha,

asoko sokiniṃ pajaṃ;

pabbataṭṭhova bhūmaṭṭhe,

dhīro bāle avekkhati.

 

28. "Người trí dẹp phóng dật,

Với hạnh không phóng dật,

Leo lầu cao trí tuệ,

Không sầu, nhìn khổ sầu,

Bậc trí đứng núi cao,

Nhìn kẻ ngu, đất bằng."

 

智者以無逸，Trí giả dĩ vô dật,

除逸則無憂，Trừ dật tắc vô ưu,

聖賢登慧閣，Thánh Hiền đăng tuệ các,

觀愚者多憂，Quán ngu giả đa ưu,

如登於高山，Như đăng ư cao sơn,

俯視地上物。Phủ thị địa thượng vật.

 

Từ Vựng

paṇḍito: bậc trí hay người có trí (the wise individual);

yadā: khi (when);

appamādena: bằng pháp không phóng dật hay bằng bằng chánh niệm (through mindfulness);

pamādaṃ: phóng dật, lời biếng (sloth); nudati: xua tan, đẩy lùi (dispels);

dhīro: bậc trí (the wise person); paññāpāsādaṃ: tháp trí tuệ (the tower of wis-dom);

āruyha: trèo lên, đi lên (ascending);

asoko: vô ưu, không ưu sầu (unsorrowing);

sokiniṃ: sự ưu sầu (the sorrowing); pajaṃ: quần chúng, đám đông (masses); avekkhati: nhìn, xem xét (surveys); pabbataṭṭho iva: giống như người ở trên đỉnh núi (like a man on top of a mountain);

bhummaṭṭhe: những người ở trên mặt đất (those on the ground);

bāle: người ngu (the ignorant):

 

Verse 28. The wise one dispels negligence by means of mindfulness; he ascends the tower of wisdom and being free from sorrow looks at the sorrowing beings. Just as one on the mountain top looks at those on the plain below, so also, the wise one (the arahat) looks at the foolish and the ignorant (worldlings).

 

Lấy không phóng dật đẩy lui phóng dật, bậc trí leo lên tháp trí tuệ và thoát khỏi ưu sầu, nhìn xuống đám người sầu khổ ở bên dưới. Giống như người trèo lên đỉnh núi, nhìn đám người trên mặt đất, bậc trí (A-la-hán) cũng nhìn đám người ngu si và vô minh còn quay cuồng trong luân hồi như vậy.

Chuyện Trưởng Lão Ma-ha-Ka-sá-pá

Trong khi cư ngụ tại Kỳ Viên tịnh xá, Đức Phật đã nói lên bài kệ này liên quan đến ngài Trưởng lão Ma-ha-Ka-sá-pá .

Một lần nọ, khi Trưởng lão Ma-ha-Ka-sá-pá cư ngụ tại hang Pipphali, ngài đã dành thì giờ tu tập đề mục thiền Kasina ánh sáng (aloka kasina) và với thiên nhãn thông ngài cố gắng khám phá xem ai là người có tu tập chánh niệm và ai là người sống phóng dật, cũng như những chúng sinh nào sắp sửa chết và những chúng sinh nào sắp sửa tái sanh.

Từ Kỳ Viên tịnh xá, bằng năng lực Thiên Nhãn Đức Phật thấy được những gì Trưởng lão Ma-ha-Ka-sá-pá đang làm và muốn cảnh báo vị ấy rằng (làm như vậy) vị ấy chỉ đang phí hết cả thời giờ. Vì thế ngài phóng hào quang và xuất hiện ngồi trước mặt Trưởng lão và khuyến giáo vị ấy như vầy: “Này con trai ta, số lần tử sanh của các chúng sinh là vô số kể, không thể nào đếm hết được. Việc đếm đó không thuộc thẩm quyền của con, chỉ có chư Phật mới có thể làm được việc đó.” Rồi Đức Phật nói lên bài kệ sau:

 

"Người trí dẹp phóng dật,

Với hạnh không phóng dật,

Leo lầu cao trí tuệ,

Không sầu, nhìn khổ sầu,

Bậc trí đứng núi cao,

Nhìn kẻ ngu, đất bằng."

 

“Lấy không phóng dật đẩy lui phóng dật, bậc trí leo lên tháp trí tuệ và thoát khỏi ưu sầu, nhìn xuống đám người sầu khổ ở bên dưới. Giống như người trèo lên đỉnh núi, nhìn đám người trên mặt đất, bậc trí (A-la-hán) cũng nhìn đám người ngu si và vô minh còn quay cuồng trong luân hồi như vậy.”